Czas czytania:6 Minuty, 52 Sekundy
Ostatnia aktualizacja wpisu: 2022-10-06
Kwas foliowy jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Kwas foliowy jest syntetyczną wersją witaminy B9 z grupy folianów. Różnicą między syntetycznym kwasem a folianami jest wchłanialność z przewodu pokarmowego. Zdecydowanie lepiej wchłania się kwas foliowy, ponieważ jest to aż 100% przyswajania syntetycznej witaminy B9, natomiast foliany wchłaniają się w 50%- 80%. Kwas foliowy bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, które są podstawowym składnikiem DNA człowieka. Odgrywa również rolę w regulacji, tworzeniu i dojrzewaniu krwinek czerwonych oraz w przekształcaniu homocysteiny do metioniny. Niestety organizm nie jest sam w stanie wytwarzać witaminę B9 dlatego warto dostarczać ją w diecie.
Dzienne zapotrzebowanie na kwas foliowy.
Stopień zapotrzebowania na witaminę B9 jest ciężki do oceniania. Zapotrzebowanie dziennie kwasu foliowego zależy głównie od wieku Dla dzieci będzie to dawka 200-300 µg na dobę, już dla młodzieży i dorosłych 400 µg na dobę. Kobiety ciężarne i karmiące powinny przyjmować do 500-600 µg na dobę. Większości wystarczy zbilansowana dieta z dużą ilością warzyw i owoców dodatkowa suplementacja witaminy B9 nie jest koniecznością. Jednak warto ją wdrożyć kiedy:
- Palisz papierosy
- Naużywasz alkoholu
- Jesteś w ciąży
- Stosujesz antykoncepcje hormonalną
- Często korzystasz z solarium
- Cierpisz na schorzenia układu pokarmowego
- Posiadasz ubogą dietę
- Noworodki
- Nastolatki w okresie dojrzewania
- Osoby starsze
- Zażywasz leki przeciwpadaczkowe
Jaką rolę pełni kwas foliowy w organizmie?
Kwas foliowy jest niezbędnym składnikiem do prawidłowej pracy organizmu. Kwas foliowy jest przekształcany w organizmie do aktywnej biologicznie formy w takiej postaci przenika do komórek. Oprócz neuroprzekaźnictwa, metabolizmu homocysteiny oraz syntezie czerwonych krwinek kwas foliowy również pełni ważne funkcje między innymi w:
- Syntezie DNA. Kwas foliowy bierze udział w syntezie nukleotydów, z których powstaje DNA, a także reguluje funkcjonowanie i wzrost wszystkich komórek. Niedobór tej witaminy może prowadzić do niektórych typów nowotworów.
- Płodność uważa się, że dzięki syntetycznej witaminie B9 można zwiększyć szanse na zapłodnienie o 50%. Jest istotnym składnikiem dla spermatogenezy. Spożycie kwasu foliowego w dawce 700µg może poprawić owulację oraz reakcję jajników na impulsy FSH. Substancja jest więc pomocna w płodności zarówno kobietom jak i mężczyznom. Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do zaburzeń płodności u kobiet.
- Wpływa na układ nerwowy. Kwas foliowy ma pozytywny wpływ na układ nerwowy, ponieważ wpływa na powstawanie neuroprzekaźników takich jak dopamina, adrenalina i noradrenalina ma również związek z metabolizmem homocysteiny i przekształcania jej do S-adenozynometioniny. Niedobór witaminy B9 może prowadzić do depresji czy psychozy.
- Niedokrwistość może być spowodowana zbyt niskim stężeniem kwasu foliowego w skutek czego dochodzi do zaburzeń dojrzewania krwinek czerwonych. Występuję najczęściej u dzieci między 2-17 rokiem życia.
Kwas foliowy w ciąży.
Kwas foliowy ma bardzo duże znaczenie dla rozwoju płodu. Bierze on udział w kształtowaniu się cewy nerwowej. Dzięki temu rozwija się mózg i rdzeń kręgowy dziecka. W czasie ciąży zapotrzebowanie na kwas foliowy zwiększa się dwukrotnie. Warto zacząć suplementacje witaminą B9 3 miesiące przed planowaną ciążą i wrócić do jego brania w 12 tyg. Ciąży. Dzienna dawka dla kobiet w ciąży wynosi 400 µg. Kiedy ciąża nie jest zaplanowana warto wdrożyć kwas foliowy w okresie rozrodczym jego dawka powinna wynosić 250 µg. Ciąża jest okresem, w którym nie da się uzupełnić zapotrzebowania dziennej dawki kwasu foliowego poprzez dietę. W późniejszym okresie ciąży również warto stosować suplementację witaminą B9, jest niezbędnym składnikiem w rozwoju dziecka, zapewnia on dobry stan naczyń krwionośnych i erytrocytów. Podczas okresu karmienia piersią kwas foliowy dostarczany jest dziecku z mlekiem matki. Dzięki temu może stymulować namnażanie komórek w okresie intensywnego wzrostu oraz wraz z innymi składnikami zapobiega rozwojowi niedokrwistości u dziecka.
Konsekwencjami niedoboru kwasu foliowego podczas ciąży są wady cewy nerwowej płodu, które mogą występować pod postacią bezmózgowia, przepukliny mózgowej lub rozszczepu kręgosłupa. Może również prowadzić do poronień, odklejania łożyska oraz niskiej masy ciała u noworodków. Do czynników wywołujących stan niedoboru kwasu foliowego zalicza się:
Zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy
- wcześniactwo
- szybki przyrost masy ciała
- zakażenia
- wzmożoną hemolizę krwinek czerwonych
Niedostateczną podaż w pokarmach
- niedobory jakościowe (mleko kozie, wyłączne karmienie mlekiem)
- niedobory ilościowe (niedożywienie)
Upośledzenie wchłaniania z przewodu pokarmowego
Zwiększona utrata (np. uszkodzenie wątroby)
Różne
- stosowanie leków przeciwdrgawkowych
- choroby pasożytnicze.
Niedobór kwasu foliowego – objawy i skutki
Niedobór jak i nadmiar kwasu foliowego może nieść za sobą nieprzyjemne skutki zdrowotne. Dlatego tak ważne jest, aby utrzymywać właściwy poziom witaminy B9. Objawy neurologiczne są najczęstszym alarmem niedoboru kwasu foliowego, lecz nie są jedynymi objawami. Należą do nich między innymi:
- zaburzenia mowy i wzroku,
- mrowienie oraz drętwienie rąk i nóg,
- zaburzenia pamięci i problemy z koncentracją,
- pogorszenie nastroju, stany depresyjne lub psychotyczne,
- niestabilność chodu.
- bladością,
- owrzodzeniami w jamie ustnej,
- przebarwieniami płytki paznokciowej,
- osłabieniem i zmęczeniem,
- bólami głowy,
- skróceniem oddechu
Skutki niedoboru witaminy B9:
- osteoporoza,
- zaburzenia układu pokarmowego,
- choroby układy krążenia (miażdżyca, zawał mięśnia sercowego, wylew krwi do mózgu),
- niedokrwistość,
- stany zapalne w obrębie błony śluzowej jamy ustnej,
- wady płodu i poronienia
Objawy te mają związek z rozwojem niedokrwistości megaloblastycznej jest to postać anemii.
Nadmiar kwasu foliowego – objawy, skutki.
Przedawkowanie kwasu foliowego jest ciężkie do uzyskania ze względu na jej utrudnione przyswajanie z pożywienia. Witamina ta należy do rozpuszczalnych w wodzie i zostaje wydalana wraz z moczem. Nadmiar witaminy B9 może ukrywać niedobór witaminy B12 prowadząc do uszkodzeń w obrębie układu nerwowego. Stosowanie dużych dawek kwasu foliowego nie jest zalecane u seniorów, pacjentów nowotworowych oraz kobiet ciężarnych bez wyraźnych wskazań. Jej nadmiar może również prowadzić do bezsenności, rozdrażnienia, dysfunkcji układu pokarmowego, alergii oraz stanów depresyjnych. Kobiety w ciąży, które przekraczają zalecaną dawkę narażają swoje potomstwo na astmę. Przy decydowaniu się na jakąkolwiek suplementację warto skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu.
Hiperwitaminoza
Jest to zespół zespół objawów chorobowych spowodowany nadmiarem witamin w organizmie. Nie została jeszcze ustalona górna granica stężenia kwasu foliowego natomiast przyjmuje się, że dzienna dawka nie powinna przekraczać 1mg/dobę dla osób dorosłych. Nadmiar kwasu foliowego jest niebezpieczny i może nasilać zmiany nowotworowe, maskować niedobór witaminy B12 oraz zaburzać funkcjonowanie układu immunologicznego.
Źródła kwasu foliowego
Zbilansowana dieta jest kluczem do utrzymania nienagannego zdrowia. Warto więc zadbać, aby była urozmaicona. Spożywanie dużej ilości warzyw i owoców jest w stanie zaspokoić dzienne zapotrzebowanie twojego organizmu na witaminy w tym kwas foliowy. Najwięcej kwasu foliowego znajduje się w owocach i warzywach świeżych, surowych i niepoddawanych obróbce termicznej oraz długiemu przechowywaniu. Należą do nich między innymi:
- drożdże,
- szpinak,
- biała fasola,
- korzeń i liście pietruszki,
- żółtko jaja kurzego,
- groch,
- brukselka,
- brokuły,
- jarmuż,
- awokado,
- szparagi.
Dzienne zapotrzebowanie na kwas foliowy zależny jest od wielu czynników. Osoby dorosłe powinny przyjmować 180 – 200 µg witaminy B9 na dobę. Dieta bogata w wyżej wymienione składniki w zupełności wystarczy, aby zaspokoić tą odpowiednią dawkę kwasu foliowego. Dodatkową suplementację witaminą B9 powinny wdrożyć takie osoby jak dzieci, młodzież, kobiety w wieku rozrodczym, w ciąży, karmiące piersią oraz osoby palce papierosy, nadużywające alkoholu oraz pacjentów cierpiących na schorzenia przewodu pokarmowego, związane z zaburzeniami wchłaniania i stosujących leki przeciwpadaczkowe. W takich przypadkach można zastanowić się nad suplementacją metylowaną formą. Aktywna biologicznie witamina B9 jest szczególnie ważna w okresie z ciąży mutacją genu odpowiedzialnego za metylację kwasu foliowego.
Warto zaznaczyć, że kwas foliowy jest substancją wrażliwą na działania czynników zewnętrznych są to między innymi:
- wysoka temperatura
- nadmierna ekspozycja na światło
- długie przechowywanie
Kwas foliowy a stężenie homocysteiny w organizmie.
Prawidłowe stężenie homocysteiny w osoczu wynosi 5-15 mikromol/l i jest zależne od wielu czynników np. od płci i wieku. Jest ważnym aminokwasem związanym z kwasem foliowym. Witamina B9 pełni kluczową rolę w procesie przetwarzania w naszym organizmie hemocysteiny w inne aminokwasy takie jak w metionina lub cysteina. Oprócz kwasu foliowego do procesu potrzebna jest również witamina B12 oraz prawidłowo funkcjonujący gen MTHRF. Przy zaburzeniach podaży kwasu foliowego dochodzi do nieprawidłowej przemiany homocysteiny , co powoduje wzrost stężenia tego aminokwasu w osoczu inaczej nazywany hiperhomocysteinemią. Zbyt wysokie stężenie homocysteiny powoduje:
- niekorzystny wpływ na funkcjonowanie układu krwionośnego
- zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepów, nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu, miażdżycy i chorób serca.
Jak zbadać poziom kwasu foliowego.
Aby zbadać poziom kwasu foliowego wykonuje się prosty testy polegający na pobraniu próbki krwi. Na pobraniu krwi należy być na czczo. Badanie wykorzystywane jest głównie w celu rozpoznania niedokrwistości oraz w diagnostyce i monitorowaniu terapii niedokrwistości megaloblastycznej lub neuropatii. Pomocne jest również w ocenie stanu odżywienia, a także skuteczności suplementacji kwasem foliowym.
Skonsultuj się z lekarzem specjalistą
Warto zgłosić na konsultacje do lekarza, jeśli zamierzasz suplementację kwasem foliowym, ponieważ jego niedobór lub nadmiar może prowadzić do złego stanu zdrowia. Lekarz jest jedyną osobą, która jest w stanie postawić prawidłową diagnozę warto o tym pamiętać i nie działać na własną rękę.
